Η παραπάνω φωτογραφία είναι από το "Κέντρο Τέχνης και Τεχνολογιών Νέων Μέσων - Zentrum für Kunst und Medientechnologie (ZKM)" της πόλης Karlsruhe της Γερμανίας. Στην φωτογραφία βλέπουμε το "γλυπτό" το οποίο αποτελείται από πάρα πολλά πακέτα τσιγάρων το οποίο βρίσκεται τοποθετημένο πάνω σε ένα μεγάλο καθρέπτη στο πάτωμα.
Παρατηρείστε ότι η ατμόσφαιρα στην φωτογραφία είναι λίγο περίεργη. Υπάρχει έντονος κόκκος, λίγο θολούρα (λες και υπάρχει ομίχλη) κλπ. Αυτό οφείλεται σε 2 λόγους: α) το φιλμ είναι 400 ASA πουσαρισμένο στα 1600 ASA και η φωτογραφία είναι τραβηγμένη με το φυσικό / χαμηλό φωτισμό του μουσείου και β) έγινε λάθος κατά την διάρκεια εμφάνισης και το αρνητικό πήρε φως στο πάνω μέρος.
Όταν ασχολήσαι με την αναλογική φωτογραφία, λάθη στην εμφάνιση του φιλμ είναι δυνατόν να γίνουν. Το συγκεκριμένο φιλμ πήρε στιγμιαία φως στο tank εμφάνισης και έτσι το φιλμ μαύρισε λίγο. Το φαινόμενο που βλέπουμε παραπάνω είναι το φαινόμενο 'σολαρίσματος' ή solarisation ή sabattier Effect. Συγκεκριμένα επειδή πήρε φως το αρνητικό (πάνω μέρος εικόνας), άρχισαν να αντιστρέφονται οι τόνοι. Για παράδειγμα εκεί που ήταν αρχικά μαύρο, πήρε φως και άρχισε να ασπρίζει / γκριζάρει (φαίνεται ως ομίχλη). Αν προσέξετε το φως έπεσε στο πάνω μέρος της εικόνας, όπου εκεί ασπρίζει / γκριζάρει ενώ κανονικά θα είχε μαύρο χρώμα. Την συγκεκριμένη τεχνική του σολαρίσματος την έχει χρησιμοποιήσει αρκετά ο φωτογράφος Man Ray.
Συνήθως το σολάρισμα δεν γίνεται κατευθείαν στο φιλμ όπως έγινε κατά λάθος εδώ (γιατί δεν μπορείς να ελέγξεις το τελικό αποτέλεσμα και είναι πολύ πιθανόν να καταστρέψεις όλες τις φωτογραφίες σου με αυτό το τρόπο). Συνήθως γίνεται όταν εμφανίζεις την φωτογραφία σε χαρτί στο σκοτεινό θάλαμο με μεγεθυντήρα. Μόλις βάλεις το φωτογραφικό χαρτί στην λεκάνη της εμφάνισης, τότε ανοίγεις για λίγο το φως ή ένα ανάβεις ένα σπίρτο και στην εικόνα που ήδη αρχίζει να εμφανίζεται παίρνει φως και έχεις το σολάρισμα (= αντιστροφή τόνων, δηλαδή τα μαύρα αρχίζουν να γίνονται γκρί). Επαναλαμβάνεις το παραπάνω αρκετές φορές μέχρι η τελική εικόνα να έχει το αισθητικό αποτέλεσμα που εσύ προτιμάς.
Προσωπικά διαφωνώ με επεμβάσεις στην φωτογραφία όπως αυτής του 'σολαρίσματος / solarisation'. Όπως ανέφερα παραπάνω, το σολάρισμα έγινε κατά λάθος στην εμφάνιση. Ένα ερώτημα που γεννιέται εδώ είναι: μια τόσο ταλαιπωρημένη φωτογραφία μπορεί να θεωρηθεί καλλιτεχνική από κάποια άλλη καθαρή (όπως μια αντίστοιχη φωτογραφία του παραπάνω θέματος από μια ψηφιακή έγχρωμη υψηλής ανάλυσης, χαμηλού θορύβου/κόκκου); Υπάρχουν φωτογράφοι που πειραματίζονται με πρωτόγονες φωτογραφικές μηχανές (π.χ. lomography) ή φωτογραφικές μηχανές εντελώς πρωτόγονες όπως η pinhole camera. Οι φωτογράφοι γοητεύονται από τις παραμορφώσεις τις εικόνας, την χαμηλή ανάλυση, χονδρό κόκκο ή ακόμη και θολούρα, βινιετάρισμα / vignetting (=μαύρισμα στις γωνίες). Μια φωτογραφία μπορεί να είναι πιο "ποιητική" ή καλλιτεχνική αν έχει τα παραπάνω ελαττώματα; Εμένα προσωπικά μου αρέσει η αισθητική του φιλμ και ο κόκκος αλλά προσπαθώ πάντα με τα χημικά να έχω το δυνατόν καλύτερη ανάλυση/τονικότητα και όχι μια ταλαιπωρημένη εικόνα (όπως εδώ) ή οποία θα νομίζουν μερικοί ότι είναι πιο "καλλιτεχνική". Ακόμη και όταν τραβάω 3200ASA ή πουσαρισμένο 400->1600ASA το κάνω κυρίως για λόγους έλλειψης φωτισμού γιατί δεν μου αρέσει η αισθητική του φλας και όχι για να επιδιώξω χονδρό κόκκο / σκληρό κοντράστ.
Όπως είχα αναφέρει και σε προηγούμενη ανάρτηση, στο ιστολόγιο το καλοκαίρι, συμμετείχα στο Green Project 2008 (λίγες μέρες πριν το ταξίδι αποχώρησα όμως). Ας πάρουμε τα πράματα από την αρχή. Σε γενικές γραμμές πρόκειται για μια ομάδα 67-72 εθελοντών επιστημόνων-καλλιτεχνών με ευαισθησία σε περιβαλλοντολογικά ζητήματα όπου οργάνωσαν ένα οδοιπορικό 11.000 χιλιομέτρων από Αθήνα -> Πεκίνο με αυτοκίνητα υβριδικής τεχνολογίας (για να ακριβολογούμε.. με τα αυτοκίνητα φτάσανε μέχρι το Αλμάτι του Καζακστάν και μετά συνέχισαν με μισθωμένα αυτοκίνητα, τραίνα κλπ μέχρι το Πεκίνο) με σκοπό να δημιουργήσουν τέχνη. Περισσότερες "εντυπωσιακές" πληροφορίες μπορείτε να διαβάσετε στην επίσημη ιστοσελίδα του project (το τεχνικό στήσιμο της παραπάνω ιστοσελίδας σε μορφή blog σε πλατφόρμα wordpress έγινε από μένα). Στο site βρίσκονται αναρτημένα τα ονόματα ενός σημαντικού αριθμού επιστημόνων και καλλιτεχνών οι οποίοι παρουσιάζονται σαν εθελοντές. Η δική μου εμπειρία από το project που φτάνει μέχρι τον Ιούλιο 2008 κάθε άλλο παρά επιβεβαιώνει την συμμετοχή όλων αυτών των ανθρώπων. Κύριος διοργανωτής του όλου εγχειρήματος είναι ο Γιάννης Τζώρτζης και μια μικρή ομάδα ανθρώπων που τον βοήθησαν να το ολοκληρώσει (μέσα σε αυτούς και εγώ με το στήσιμο της σελίδας και δημιουργία κάποιων βίντεο).
Green project 2008: εθελοντισμός ή "εθελοντισμός";
Ο Γιάννης Τζώρτζης ως δικηγόρος-φωτογράφος-ταξιδευτής είχε την ιδέα να στηθεί το project ώστε μια ομάδα ανθρώπων να πάνε στην πράξη δωρεάν ταξίδι από Αθήνα -> Πεκίνο. Το κίνητρο "του δωρεάν ταξιδιού" φαίνεται να έπεισε σημαντικό αριθμό ατόμων, με ελάχιστη συνεισφορά, να συνεισφέρουν στην λίστα των ονομάτων του project το βιογραφικό τους. Κάποιοι από αυτούς πραγματικά συνείσφεραν "εθελοντικά" (π.χ. η Ελένη Κανετάκη αφιερώθηκε σε όλο το στήσιμο του project -- χωρίς εννοείται να πληρωθεί, εγώ "εθελοντικά" με το στήσιμο του web-site, στήσιμο κάποιων βίντεο και άλλοι πολλοί). Ενώ όλοι μας (οι ελάχιστοι 2-5 από την ομάδα των 67-72 εθελοντών) δουλεύαμε "εθελοντικά" ανακαλύψαμε ότι ο Γιάννης Τζώρτζης ως εκπρόσωπος την ΡΑΕ ενδεχομένως θα πάρει οδοιπορικά και ότι όλο αυτό το ταξίδι δεν θα αποτελεί μέρος των διακοπών που δικαιούται από την υπηρεσία του. Κάποιοι άλλοι "εθελοντές" όπως ο τεχνικός αυτοκινήτων του project Γιώργος Λάσδας και ο οπερατέρ Λευτέρης Αγαπουλάκης (που εμφανίστηκε ξαφνικά, 2 εβδομάδες πριν το ταξίδι) ήταν ειλικρινείς και ζήτησαν να πληρωθούν (και αυτό έγινε). Κάποιοι άλλοι εθελοντές, μπήκανε στο "δωρεάν" ταξίδι "green project 2008" μόνο επειδή συνεισφέρανε με χρήματα/χορηγία στο project. Παρόλο που στην αρχή το project ξεκίνησε βασισμένο στη εθελοντική εργασία στην πορεία διαπιστώθηκε ότι εφαρμόστηκαν δυο μέτρα και δυο σταθμά αφού κάποια άτομα θα πληρώνονταν. Γεγονός που ενέπνεε μια αδιαφάνεια στο όλο project αφού ο ρόλος, η συμβολή και η αμοιβή του κάθε συμμετέχοντος δεν ήταν γνωστή. Εξίσου άξια απορίας ήταν και η τελική κατάληξη και διαχείριση των χορηγιών που συλλέγησαν.(οικονομική αδιαφάνεια). Με δεδομένη τη συμμετοχή μου στο ταξίδι, μια βδομάδα πριν την εκκίνηση δεν υπήρχε καμιά ενημέρωση πάνω στα οικονομικά ζητήματα.
Green project 2008: road trip διακοπών ή ακτιβισμός;
Όλοι μας ίσως έχουμε κάνει ένα road-trip με μερικούς φίλους μας. Προσωπικά, πέρσι είχα ταξιδέψει στα Βαλκάνια με αυτόν τον τρόπο. Κομοτηνή -> Θεσσαλονίκη -> Πρέσπες -> Μοναστήρι, Οχρίδα, Μάβροβο (ΠΓΔΜ) -> Γκούτσα (Σερβία) -> Σαράγιεβο (Βοσνία) και πάλι πίσω (φωτογραφίες από την Γκούτσα είδαμε σε προηγούμενες αναρτήσεις εδώ). Σε αυτό δεν διαφέρει πολύ το green project, στην πράξη ήταν ένα ταξίδι γνωστών. Βέβαια στα πλαίσια του project μπήκε η "οικολογία" και ότι όλο το project είναι η αφύπνιση της περιβαλλοντολογικής συνείδησης μέσω της τέχνης ;-). Σε μια ερώτηση τον Ιούλιο 2008 που είχα κάνει στο Γιάννη Τζώρτζη, αν όλο το project θεωρείται οικολογικό ο Γιάννης με ρώτησε (αποφεύγοντας να απαντήσει) τι εγώ θα έλεγα αν με ρωτάνε σε ένα πάνελ επισήμων; Απάντησα ότι σε ένα πάνελ επισήμων μπορούμε να λέμε ό,τι θέλουμε, στα πλαίσια των δημόσιων σχέσεων που θέλουμε να έχουμε, αλλά θα πρέπει να είμαστε ρεαλιστές σε αυτά που πιστεύουμε. Συζητώντας είπα ότι τα υβριδικά αυτοκίνητα δεν είναι η λύση του οικολογικού προβλήματος. Πριν λίγα χρόνια λέγαμε "αγαπώ το περιβάλλον έχω καταλύτη". Αυτό ουσιαστικά οδήγησε σε αύξηση των αυτοκινήτων και αφού όλοι πήρανε τα "οικολογικά" καταλυτικά συνειδητοποιήσαμε ότι το πρόβλημα απλά μεγάλωσε. Σήμερα η μόδα είναι να πάρουμε υβριδικά για να είμαστε οικολόγοι; Δεν είναι πιο βιώσιμο π.χ. για την Αθήνα να μπούνε περισσότερες δημόσιες συγκοινωνίες και η προώθηση του ποδηλάτου όπως γίνεται σε άλλα μέρη της Ευρώπης (π.χ. στο Βερολίνο, στην Ολλανδία, στο Παρίσι/Λυών/Γαλλία). Από την άλλη μεριά υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν το δρόμο του μεταξιού (αντίστοιχες διαδρομές που έκανε το green project 2008) με ποδήλατα αλλά και άλλοι που το κάνουμε με τα πόδια). Πόσο οικολογικό μπορεί να είναι ένα ταξίδι με υβριδικό αυτοκίνητο μεγάλου κυβισμού όπως του lexus που χρησιμοποιήθηκε στο project (ένα από τα 3 αυτοκίνητα). Από την άλλη μεριά καμιά εταιρία δεν πρόσφερε αυτοκίνητο στο green project 2008. Τα 2 αυτοκίνητα που αγοράστηκαν (toyota prius + lexus) λέκτηκε ότι αγοράστηκαν ιδιωτικά από τον Γιάννη Τζώρτζη και το 3 ήταν το daihatsu terios του μηχανικού Γιώργου Λάσδα. Όπως ανέφερα παραπάνω στο project υπάρχει οικονομική αδιαφάνεια (παρόλο που συμμετείχα εθελοντικά δεν υπήρξε ενημέρωση για τα οικονομικά ζητήματα που αφορόσαν όσους συμμετείχαν). Με αυτά τα κριτήρια το Green Project 2008 δεν έχει πολλές διαφορές από κάποιον που προσφέρει το αυτοκίνητό του και πάει ένα road trip με μερικούς φίλους.
Green project 2008: ΥΠΕΞ, χορηγοί, διαφημίσεις, οικολογία, Green Project.
Κατά την διάρκεια του ταξιδιού παρόλο που ο χρόνος ήταν πολύ περιορισμένος (1 μήνας οδήγηση από Αθήνα -> Αλμάτι -> Πεκίνο (με συγκοινωνίες) έγιναν πολλές επισκέψεις σε ελληνικές πρεσβείες (ΥΠΕΞ), κρατικές υπηρεσίες των επισκεπτόμενων χωρών κλπ. Κάποιοι εθελοντές του green project 2008 απορούν για ποιο λόγο πραγματοποιήθηκαν τόσες μαζικές επισκέψεις σε πρεσβείες και συναντήσεις (λ.χ. η παρουσίαση / λήξη του project στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην Αθήνα).
Green project 2008: Σωστή πληροφόρηση ή μερική πληροφόρηση (παραπληροφόρηση);
Το ταξίδι που διοργανώθηκε τελικά δεν ολοκληρώθηκε οδικώς (οδηγώντας τα αυτοκίνητα) μέχρι το Πεκίνο για τον απλό και μόνο λόγο ότι δεν υπήρχε άδεια εισόδου (άδεια εισαγωγής με αυτοκίνητα) στην Κίνα. Έτσι έγινε στην πράξη η μισή διαδρομή οδικώς μέχρι το Almaty του Καζακστάν. Αυτό δεν αναφέρεται ξεκάθαρα (επίτηδες) πουθενά στο επίσημο site τους green project 2008. Δεν αναφέρεται ότι η ομάδα μπήκε στην Κίνα και έφτασε στο Πεκίνο με μισθωμένα αυτοκίνητα, λεωφορεία και τρένα (συγκοινωνίες). Όσοι δημοσιογράφοι έχουν αναφερθεί στο green project 2008 απλά έχουν αναπαράγει δελτία τύπου που τους έχουν αποσταλεί. Γενικά είναι να αναρωτιέται κάποιος κατά πόσο η παραδοσιακή δημοσιογραφία μπορεί να είναι αντικειμενική αφού πολλές φορές αναπαράγει ειδήσεις που έχουν αποσταλεί ως δελτία τύπου.
Green project 2008: Και το αποτέλεσμα, μια δυνατή δεμένη ομάδα; ή ο καθένας επέλεξε ατομικιστικά τα οφέλη του project;
Πριν λίγες μέρες ανακοινώθηκε μια λίστα ευχαριστηρίων από τον Γιάννη Τζώρτζη. Ανάμεσα σε αυτούς που ευχαριστεί είμαι και εγώ αλλά και άλλοι που έχουν ήδη αποχωρήσει από το project. Προσωπικά βλέπω αυτήν την κίνηση υποκριτική. Εδώ οι περισσότεροι έχουν πικραθεί με τα όσα έχουν γίνει και ομάδα δεμένη στην πράξη δεν έγινε. Αυτό δεν δηλώνει μια αποτυχία του green project; Σκοπός της τέχνης είναι η τέχνη και μόνο η τέχνη αγνοώντας της διαπροσωπικές μας σχέσεις; Είναι κάτι το οποίο και εγώ το σκέφτομαι ως φωτογράφος. Πολλές φορές έχω βρεθεί με ανθρώπους δίπλα μου (που με αγαπάνε) και τους έχω πικράνει επειδή προσπαθώ σε ένα ταξίδι να βγάλω μερικές καλές φωτογραφίες αγνοώντας τους.. :-(
Green Project 2008: Πνευματικά δικαιώματα υλικού.
Ο βασικός λόγος που αποχώρησα από το project λίγες μέρες πριν το ταξίδι (ήδη στο διαβατήριό μου είχαν μπει 2 βίζες από χώρες της κεντρικής Ασίας) ήταν ότι το green project 2008 δεν είχε σαφή θέση στα πνευματικά δικαιώματα των έργων. Η ιδέα ήταν να δημιουργηθεί μια ταινία τεκμηρίωσης από το ταξίδι με την δικιά μου συνεισφορά. Έτσι αυτό που ζήτησα πριν ξεκινήσουμε, το παραγόμενο υλικό να είναι με μορφή "Creative Common License 3.0", δηλαδή ελεύθερο για μη εμπορική χρήση, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα μέρος του υλικού να ανέβει σε εγκυκλοπαίδειες όπως η wikipedia.org. Όπως είπα και παραπάνω στο green project υπάρχει οικονομική αδιαφάνεια. Έτσι και εδώ υπάρχει μια αδιαφάνεια.. Δεν πήρα σαφή απάντηση για τα πνευματικά δικαιώματα, απλά μόνο ότι το υλικό του βίντεο θα ανήκει στην εταιρία του green project χωρίς να είναι σαφές το αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί δωρεάν κάπου. Μάλιστα, το ότι ζήτησα το πνευματικό υλικό που θα δημιουργήσω να είναι δωρεάν για μη εμπορική χρήση θεωρήθηκε από τον Γιάννη Τζώρτζη ότι είναι εκβιασμός. Αφού θα ταξίδευα δωρεάν είναι σαν να πληρώνομαι μου απάντησε!! Κάποιοι άλλοι τότε που θα ταξίδευαν δωρεάν γιατί τότε πληρώθηκαν;
Το πρώτο βίντεο παραπάνω είναι το trailer του βίντεο από το ταξίδι του Green Project. Στο 5:02sec θα δείτε και μια φωτογραφία μου που ήδη έχω δημοσιεύσει στο ιστολόγιο. Στο παρακάτω βίντεο θα δείτε μερικές φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από το ταξίδι. Γενικά ο Τζώρτζης είναι καλός φωτογράφος, παρόλο που δεν συμφωνώ σε πολλά πράματα μαζί του (όπως είδαμε εδώ). Αυτές τις μέρες στα πλαίσια του Athens Photo Festival 2008 (www.hcp.gr) γίνεται έκθεση φωτογραφίας “Green Project Phase II” στη Gallery Manifactura (Ζωοδόχου Πηγής 29, στα Εξάρχεια) σε επιμέλεια της Μαρίας Γιαγιάννου. Τα εγκαίνια έγιναν στις 6.11.2008 στις 8 το βράδυ και η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 4.12.2008.
Όπως είπα παραπάνω, στο συγκεκριμένο project υπήρχε μια γενικότερη αδιαφάνεια. Τα στοιχεία που παραθέτω είναι στοιχεία που γνωρίζω ως "insider" του project μέχρι τον Ιούλιο του 2008 αλλά και με συζητήσεις που είχα με μέλη και πρώην μέλη του project. Προσπάθησα να είμαι αντικειμενικός και οι σκέψεις που παραθέτω είναι προσωπικές, χωρίς στόχο να θίξω κάποιον. Θεωρώντας ότι το blogging είναι και χώρος ελεύθερης έκφρασης/κριτικής παράθεσα όλα αυτά τα στοχεία ώστε να δημιουργηθεί ένας διάλογος. Αν υπάρχει υπάρχει κάτι λάθος, θα σας παρακαλούσα να αφήσετε σχόλιο να το διορθώσω.
Η παραπάνω φωτογραφία είναι από το "Κέντρο Τέχνης και Τεχνολογιών Νέων Μέσων - Zentrum für Kunst und Medientechnologie (ZKM)" της πόλης Karlsruhe της Γερμανίας. Στην φωτογραφία βλέπουμε το "γλυπτό" το οποίο αποτελείται από πάρα πολλά πακέτα τσιγάρων το οποίο βρίσκεται τοποθετημένο πάνω σε ένα μεγάλο καθρέπτη στο πάτωμα.